การแบ่งประเภทสื่อการสอน

สื่อการศึกษา /  สื่อการสอน

Educational  Media       สื่อการศึกษา

Instructional  Media       สื่อการสอน

ความหมาย

            หมายถึงตัวกลางที่ใช้ในการถ่ายทอดความรู้  ประสบการณ์  ความคิดและทักษะต่าง ๆ ไปสู่ผู้เรียน 

ความสำคัญ

           สื่อเป็นองค์ประกอบหนึ่งที่สำคัญ  เพราะสื่อจะเป็นตัวการสำคัญที่นำเอาความรู้  ความคิด  ประสบการณ์และทักษะต่าง  ๆ ไปสู่ผู้เรียน  กระบวนการเรียนการสอนจำเป็นต้องใช้สื่อ  สื่อการสอนทำให้ความเป็นนามธรรมไปสู่รูปธรรม

ประเภทของสื่อการสอน

}  แบ่งตามลักษณะภายนอกและคุณสมบัติของสื่อการสอน

}  แบ่งตามแนวคิดเทคโนโลยีการศึกษา

}  แบ่งตามประสบการณ์การเรียนรู้จากธรรมไปสู่นามธรรม  (Edgar  Dale)

สื่อการสอน

Percival  and  Ellington(1984)  และ  De  Kieffer  (1965)  ได้แบ่งสื่อการสอนตามลักษณะภายนอกและคุณสมบัติของสื่อการสอน  มี  3  ประเภท

1.       สื่อที่ไม่ต้องฉาย  (non  projected  material)

2.       สื่อที่ต้องฉาย  (projected  material)

3.       สื่อที่เกี่ยวกับเสียง  (Audio material )

แบ่งตามแนวคิดเทคโนโลยีการศึกษา

1.  วัสดุ  -  สื่อที่ผลิตขึ้น  เช่น  รูปภาพ  แผนภูมิ

2.  อุปกรณ์  -  เครื่องมืออุปกรณ์  สำเร็จรูป  ทั้งที่สามารถใช้ได้ด้วยตนเอง  เช่น  หุ่นจำลอง  และสื่อที่ต้องใช้ร่วมกับวัสดุ  เช่น  วีดิทัศน์  สไลด์

            3.  วิธีการ  -  กิจกรรม  เกม  ศูนย์การเรียน  ทัศนศึกษา  สถานการณ์จำลอง  แหล่งความรู้ชุมชน

สื่อการสอนประเภทวัสดุ  (Software  or  Material)

                        -  เป็นสิ่งที่ได้รับบรจุเนื้อหาสาระเรื่องราวหรือความรู้ไว้ในลักษณะต่าง ๆ

สื่อการสอนอุปกรณ์  (Hardware)

                        -  เป็นตัวผ่านที่ทำให้ข้อมูล  ความรู้  หรือสาระ  ที่อยู่ในวัสดุสามารถถ่ายทอดออกมา   

สื่อการสอนประเภทเทคนิคและวิธีการ(Techniques  and  Methods)

              สื่อการสอนที่มีลักษณะเป็นแนวความคิด  รูปแบบขั้นตอนในการเรียนการสอน  หรือเทคนิค  ที่ไม่มีลักษณะทางกายภาพเป็นวัสดุหรืออุปกรณ์  แต่สามารถใช้วัสดุอุปกรณ์มาช่วยในการดำเนินงานได้

สื่อการสอน  แบ่งตามประสบการณ์การเรียนรู้จากรูปธรรมไปสู่นามธรรมของ  Edgar Dale

1.ประสบการณ์ตรงที่มีความหมาย  (Direct  or  Purposeful  Experiences) 

               เป็นสื่อการสอนที่สร้างประสบการณ์ให้ผู้เรียนสามารถรับรู้  เรียนรู้ด้วยตนเอง  ลงมือปฏิบัติ  เข้าไปอยู่ในสถานการณ์จริงและได้สัมผัสด้วยตนเองจากประสาทสัมผัสทั้งห้า  เช่น  การฝึกทำอาหาร  การทดลองต่อคอมพิวเตอร์เข้ากับโปรเจคเตอร์

 

2.ประสบการณ์จำลอง  (Contrived  experience)

                        เป็นสื่อการสอนที่ผู้เรียนเรียนรู้จากประสบการณ์ที่ใกล้เคียงกับความเป็นจริงที่สุดแต่ไม่ใช่ความเป็นจริง  อาจเป็นสิ่งของจำลอง  หรือสถานการณ์จำลอง  เช่น  การฝึกหัดผ่าตัดตาด้วยบทเรียนคอมพิวเตอร์ช่วยสอน  การฝึกหัดขับเครื่องบินด้วยเครื่อง  Flight  Simulator

3.ประสบการณ์นาฏการหรือการแสดง  (Dramatized  Experience)

                        เป็นสื่อการสอนที่ผู้เรียนรู้จากประสบการณ์  ในการแสดงบทบาทสมมุติ  หรือการแสดงละคร  นิยมใช้สอนในเนื้อหาที่มีข้อจำกัดในเรื่องยุคสมัยเวลา

   

4.การสาธิต  (Demonstration)

             เป็นสื่อการสอนที่ผู้เรียนเรียนรู้จากการดูการแสดงหรือการกระทำประกอบคำอธิบาย  เพื่อให้เห้นลำดับขั้นตอนของการกระทำนั้น ๆ  เช่นการสาธิตอาบน้ำเด็กแรกเกิด

                                                   

5.การศึกษานอกสถานที่  (Field  Trip)

                   เป็นสื่อการสอนที่จัดให้ผู้เรียนได้รับประสบการณ์ต่าง ๆ ภายนอกชั้นเรียนโดยการท่องเที่ยว  หรือการเยี่ยมชมสถานที่ต่าง ๆ โดยมีการจดบันทึกสิ่งที่พบ  ตลอดจนอาจมีการสัมภาษณ์บุคคลที่ดูแลสถานที่เยี่ยมชม

                  

     6.นิทรรศการ  (Exhibits)

                  เป็นสื่อการสอนที่จัดให้ผู้เรียนได้เรียนรู้จากสิ่งต่าง  ๆที่ได้จัดแสดงไว้ในลักษณะของนิทรรศการ  หรือการจัดป้ายนิเทศ ผู้เรียนจะเรียนรู้จากสาระและเนื้อหาที่แสดงไว้ในนิทรรศการหรือป้ายนิเทศ

7.  โทรทัศน์  (Television)

                        เป็นการใช้โทรทัศน์เป็นสื่อในการสอนโดยเฉพาะ  เน้นที่โทรทัศน์การศึกษาและโทรทัศน์เพื่อการเรียนการสอน  เป็นการสอนหรือให้ข้อมูลความรู้แก่ผู้เรียนหรือผู้ชมที่อยู่ในห้องเรียนหรือทางบ้าน  ใช้ทั้งระบบวงจรปิดและวงจรเปิด  ซึ่งการสอนอาจเป็นการบันทึกลงเทปวีดิทัศน์  หรือเป็นรายการสดก็ได้  การใช้สื่อการสอนในกรณีนี้ผู้เรียนจะเกิดการเรียนรู้จากการชมโทรทัศน์

 

8.ภาพยนตร์  (Motion  Picture)

                        เป็นการใช้ภาพยนตร์ที่มีลักษณะเป็นภาพเคลื่อนไหว  มีเสียงประกอบ  และได้บันทึกลงไว้ในแผ่นฟิล์ม  มาเป็นสื่อในการสอน  ผู้เรียนจะเรียนรู้หรือได้ประสบการณ์ทั้งจากภาพและเสียง  หรือจากภาพอย่างเดียวถ้าเป็นภาพยนตร์เงียบ

 

9.  ภาพนิ่ง  วิทยุ  และแผ่นเสียง  (Recording, Radio, and  Still  Picture)

                        เป็นการใช้สื่อการสอนที่เป็นภาพนิ่ง  วิทยุ  หรือเทปบันทึกเสียง  เพื่อให้ประสบการณ์การเรียนรู้ของผู้เรียน  สื่อเหล่านี้เป็นสื่อที่ผู้เรียนสัมผัสได้เพียงด้านเดียว  เช่น  สื่อภาพนิ่งซึ่งอาจเป็นรูปภาพ  สไลด์  หรือภาพวาด  ภาพล้อ  หรือภาพเหมือนจริง  ซึ่งผู้เรียนเรียนรู้จากการดูภาพ  สื่อวิทยุเป็นสื่อที่ผู้เรียนเรียนรู้จากการฟัง  ข้อมูลหรือสาระความรู้ที่บันทึกอยู่ในสื่อประเภทนี้จะสามารถให้ประสบการณ์แก่ผู้เรียนได้  ถึงแม้ผู้เรียนจะอ่านหนังสือไม่ออก  ก็สามารถเข้าใจใจเนื้อหาบทเรียนได้  เนื่องจากเป็นการจัดประสบการณ์ให้ผู้เรียนโดยผ่านการฟังหรือดูภาพ

10.ทัศนสัญญลักษณ์  (Visual  Symbols)

                        วัสดุกราฟิกทุกประเภท  เช่น  แผนที่  แผนภูมิ  แผนสถิติ  แผนภาพ  การ์ตูนเรื่อง  หรือสัญญลักษณ์รูปแบบต่าง ๆ ที่นำมาใช้ในการสื่อความหมาย  การใช้สื่อประเภทนี้ผู้เรียนจำเป็นต้องมีพื้นฐานในการทำความเข้าใจสิ่งที่เป็นรูปธรรมที่นำมาใช้ในการสื่อความหมายจึงจะเข้าใจเนื้อหาบทเรียนที่นำเสนอโดยสื่อเป็นอย่างดี  เนื้อหาจะถูกสื่อความหมายผ่านทางสัญญลักษณ์  หรืองานกราฟิก  ผู้เรียนจะเกิดการเรียนรู้จากการตีความสัญญลักษณ์ที่นำมาใช้สื่อความหมาย

11.วจนสัญญลักษณ์  (Verbal  Symbol)

                        เป็นสื่อการสอนที่อยู่ในรูปแบบของคำพูด  คำบรรยาย  ตัวหนังสือ  ตัวเลข  หรือสัญญลักษณ์พิเศษต่าง  ๆที่ใช้ในภาษาการเขียน  ประสบการณ์การเรียนรู้ที่จัดให้ผู้เรียนโดยผ่านสื่อประเภทนี้  จัดว่าประสบการณ์ขั้นที่มีความเป็นนามธรรมมากที่สุด

                                       

*****************************************************************************************************************************************************

 }  มีการกล่าวถึงความหมายของ  สื่อการสอนประเภท  วัสดุ  ว่าเป็น  สิ่งหรือวัสดุสิ้นเปลือง  ท่านมีความเห็นว่าอย่างไร

                  

                 ไม่เห็นด้วยกับคำกล่าวนี้ เพราะว่า สื่อการสอนประเภท วัสดุ เป็นสิ่งที่มีคุณค่าต่อระบบการศึกษา ซึ่งการศึกษาส่วนให้ล้วนจำเป็นที่จะต้องอาศัย สื่อต่างๆ ในการปฏิบัติการสอน ซึ่งถือเป็นเครื่องมือ ที่ใช้เป็นสื่อกลาง เป็นตัวผสานระหว่างผู้สอน กับผู้เรียน สื่อจึงมีความสำคัญและมีความจำเป็น เป็นอย่างมาก หากมองว่า สื่อการสอนประเภทวัสดุ เป็นสิ่งที่สิ้นเปลืองแล้วนั้น ระบบการศึกษาย่อมด้อยลงไปด้วย                                                         

  }  กรวยประสบการณ์ของ

Edgar Dale แบ่งสื่อการสอน   โดยยึดหลักอะไร/ สรุปสาระสำคัญ

          -จัดตามระดับประสบการณ์การเรียนรู้ของผู้เรียนที่ได้รับจากสื่อ

          -จัดตามลักษณะของสื่อและวิธีการใช้งาน

แนวคิดของเอ็ดการ์ เดล (Edgar Dale)
ประกอบด้วยกรวยประสบการณ์ 11 กลุ่ม

1.ประสบการณ์ตรง

เป็นประสบการณ์ขั้นที่เป็นรูปธรรมมากที่สุดโดยการให้นักเรียนได้รับประสบการณ์โดยตรงจากของจริง สถานการณ์จริงหรือด้วยการกระทำของตนเอง เช่น การจับต้องและการมองเห็น เป็นต้น

2.ประสบการณ์รอง

เป็นการเรียนรู้โดยการให้ผู้เรียนเรียนจากสิ่งที่ใกล้เคียงความเป็นจริงที่สุด ซึ่งอาจเป็นของจำลองหรือสถานการณ์จำลองก็ได้

3.ประสบการณ์นาฏการหรือการแสดง

เป็นการแสดงบทบาทสมมติหรือการแสดงละครเพื่อเป็นการจัดประสบการณ์ให้แก่ผู้เรียนในเรื่องที่มีข้อจำกัดด้วย ยุคสมัยและสถานที่

4.การสาธิต

เป็นการแสดงหรือกระทำประกอบคำอธิบายเพื่อให้เห็นลำดับขั้นตอนของการกระทำนั้น

5.การศึกษานอกสถานที่

เป็นการให้ผู้เรียนได้รับประสบการณ์ต่างๆภายนอกสถานที่เรียนอาจเป็นการท่องเที่ยวการเยี่ยมชมสถานที่ต่างๆ

 6.นิทรรศการ

เป็นการจัดแสดงสิ่งของต่างๆการจัดป้ายนิเทศเพื่อให้เกิดสาระประโยชน์และความรู้แก่ผู้ชม

7.โทรทัศน์

โดยใช้โทรทัศน์การศึกษาและโทรทัศน์เพื่อการเรียนการสอน เพื่อให้ข้อมูลความรู้แก่ผู้เรียนที่อยู่ในห้องหรืออยู่ทางบ้าน

8.ภาพยนตร์

เป็นภาพเคลื่อนไหวที่บันทึกเรื่องราวเหตุการณ์ลงบนฟิล์มเพื่อให้ผู้เรียนได้รับประสบการณ์ทั้งภาพและเสียง

9.การบันทึกเสียง วิทยุ ภาพนิ่ง

เป็นได้ทั้งรูปของแผ่น เสียงหรือเทปบันทึกเสียงส่วนภาพนิ่งอาจจะเป็นเสียง

10.ทัศนสัญลักษณ์

เช่น แผนที่ แผนสถิติหรือเครื่องหมายต่างๆสิ่งที่เป็นสัญลักษณ์

11.วจนสัญลักษณ์

เป็นประสบการณ์ขั้นที่เป็นนามธรรมมากที่สุด ได้แก่ตัวหนังสือในภาษาเขียนและเสียงในคำพูดภาษาพูด

*****************************************************************************************************

ตัวอย่างสื่อการสอน